Povodom nastupajućeg Ramazanskog bajrama, Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika upućuje iskrene čestitke svim vjernicima islamske vjeroispovijesti.
BAJRAM ŠERIF MUBAREK OLSUN!
Tabačka (Tabačica) džamija u Visokom je izgrađena na lijevoj obali rijeke Fojnice, na nekadašnjoj periferiji visočke čaršije, uz staru tabhanu – tabačku radionicu. Razvojem visočke čaršije uzvodno, džamija je vremenom dospjela u samo njeno središte.
Tabačka (Tabačica) džamija nastala je u vrijeme ekspanzije tabačkog zanata (pretpostavlja se da je to bilo u prvoj polovini XVII vijeka), kada je esnaf tabačkih zanatlija dovoljno osnažio da bi zanatlije stekle dovoljno sredstava za izgradnju jednog takvog objekta, tako da su džemat ove džamije sačinjavali uglavnom zanatlije – tabaci. Prvobitna džamija je nekoliko puta stradala, a uzroci njenog uništenja bili su uglavnom požari, koji su zahvatili Visoko početkom XVIII vijeka, kao i velike poplave. Posljednja poplava desila se 1871. godine kada je rijeka Fojnica odnijela i tabhanu i stupe i džamiju. Nakon poplave izgrađen je objekat u današnjem obliku, koji su tabaci održavali svojim prilozima.
Objekat Tabačke džamije pripada tipu jednoprostornih džamija sa sofama i drvenom munarom. Osnova objekta je približnih dimenzija 9,00×9,00m i u cjelini je rad domaćih majstora. Džamija je pokrivena četvorostrešnim krovom sa crijepom kao krovnim pokrivačem. Ranije je za njeno pokrivanje najvjerovatnije korištena drvena šindra, ali je u jednom od brojnih požara koji su zadesili visočku čaršiju ona izgorjela. Na glavnoj, ulaznoj fasadi nalazi se drveni trijem sa sofama i ukupno 15 drvenih stubova. Dimenzije ovog prostora su 9,00×4,50 m. Otvori trijema su završeni lukovima. Enterijer objekta je sav izveden u drvetu, osim mihraba. Džamija je imala drveni mahvil, čija se konstrukcija oslanjala na dva masivna drvena stuba sa jastucima. Stropna i podna konstrukcija džamije su takođe urađene od drveta. Pod džamije je nekada bio zastrt hasurama na kojima je uvijek bilo soli koja je poticala sa odjeće džematlija – tabaka.
Džamija ima ukupno 16 prozora raspoređenih u dva nivoa, po osam u svakom, te drvenu munaru osmougaone osnove, visine 15 m mjereno od sljemena krova. Šerefa je pravilnog osmougaonog presjeka, sa osam drvenih stubova završenih velikim lučnim otvorima. Oko džamije se nalazi manji harem sa dvadeset nišana koji potiču s početka XIX vijeka. Po tipu su zastupljene forme aginskih, ulemanskih i derviških nišana.
Restauratorsko-konzervatorski radovi i uređenje prostora oko džamije trajalo je u periodu od 2005. do 2015. godine, kada je uvedeno grijanje u prostorije, izrađen, prevezen i postavljen šadrvan s nadstrešnicom, klupa uz njega te ograda oko mezaristana.
Nacionalni spomenik čini džamija i mezarje uz džamiju.
Edžnan ef. Hajrić, imam Tabačke džamije
